Tkanina ścienna we współczesnych wnętrzach

W świetle współczesnych trendów w aranżacji wnętrz, tkanina ścienna wzbiera jak fala kreatywności, nadając pomieszczeniom niepowtarzalny charakter oraz odczarowując monotonię tradycyjnych dekoracji. Jej obecność nie tylko subtelnie definiuje przestrzeń, lecz również otwiera przed nami malowniczy świat wyobraźni, gdzie każda faktura, wzór czy kolor staje się narratorem historii mieszkania. Z jednej strony stanowi wyraz artystycznego wyrafinowania, z drugiej – funkcjonalną ochronę i akustykę. Przenikają granice między sztuką, modą a designem, inspirując do eksperymentów i twórczego eksplorowania zmysłów.

Przyjrzymy się bliżej fenomenowi tkanin ściennych, ich różnorodności, zastosowaniom oraz historii. Odkryjmy, dlaczego coraz więcej osób sięga po tkaniny jako alternatywę dla tradycyjnych materiałów dekoracyjnych oraz jakie trendy w tej dziedzinie obecnie dominują.

Artystyczna tkanina ścienna

W sztuce tkanin ozdobnych ściennych możemy spotkać się z różnymi określeniami dla tkanin. Rozróżnijmy dwa główne pojęcia tkanin dekoracyjnych, które towarzyszą nam od wieków.

Tapiseria inaczej arras lub gobelin

To tkanina dekoracyjna, wykonana jednostronnie za pomocą splotu gobelinowego. W strukturze tych tkanin dekoracyjnych nie występują przerwy pomiędzy obszarami posiadającymi różne kolory, nitki osnowy są schowane. Najbardziej ogólna nazwa, która odnosi się do wszystkich tkanin ozdabiających ściany. Nazwa ta pochodzi od starofrancuskiego słowa „tapisser”, oznaczającego „pokryć coś materiałem”. Stopniowo zaczęła obejmować zarówno arrasy, jak i gobeliny, stając się powszechnym określeniem. Mimo że niektórzy zaczęli eksponować orientalne dywany na ścianach, terminologia nie uległa zmianie. To dekoracyjna tkanina ścienna z różnorodną ornamentacją figuralną lub heraldyczną. Wytwarzana jest tradycyjnie przez tkactwo płóciennicze z wykorzystaniem nici wełnianych, jedwabnych, a czasem także złotych lub srebrnych.

Takie arcydzieła rzemiosła tkackiego wykonywane były już w starożytnym Egipcie, Chinach i prekolumbijskim Peru. Stawały się symbolem luksusu i sztuki w europejskich ośrodkach tkackich, takich jak Paryż, Arras, Flandria czy Bruksela. Wielu władców zakładało własne manufaktury, aby tworzyć unikatowe tapiserie na swoich dworach. Niektóre z nich przetrwały do dzisiaj jako dziedzictwo kulturowe.

Werdiura

Werdiura, znana także jako tapiseria o tematyce roślinno-zwierzęcej lub krajobrazowej w tonacji zieleni. Była wytwarzana od XV do XVIII wieku w manufakturach flamandzkich i francuskich. W XVI wieku cieszyła się ogromną popularnością, zwłaszcza na dworach królów i książąt. Służyły jako dekoracja podczas wielu uroczystości dworskich, takich jak koronacje czy wesela. Szczególnym rodzajem tkanin werdiurowych były wąskie, pionowe, zwane entrefenetrami, które zawieszano na wąskich ściankach między oknami.

Świetnym przykładem takich tapiserii jest zbiór króla Zygmunta Augusta, który znajduje się na Zamku Królewskim na Wawelu w Krakowie. Tapiserie te przedstawiają różnorodne zwierzęta na tle krajobrazu, mając różne rozmiary i kształty. Na werdiurach widnieją zarówno zwierzęta europejskie, jak i egzotyczne oraz fantastyczne istoty, w tym jednorożce czy smoki. Kompozycje te były nowatorskie w epoce renesansu, odzwierciedlając rosnące zainteresowanie przyrodą i odkrywanie świata. Uczeni z tej epoki opracowywali pierwsze nowożytne dzieła zoologiczne, często ilustrowane drzeworytami, a przy dworach królewskich i książęcych tworzono menażerie.

Tkanina ścienna i jej historia

Tkanina jest nierozerwalnym elementem ludzkiej historii, która towarzyszy nam od pradawnych czasów. Od zawsze pełni różnorodne role, od funkcji praktycznych po sakralne i dekoracyjne. Jej początki można odnaleźć w plecionkach z traw i innych roślin. Badacze doszukują się pierwszych wzorów tkaniny lnianej w starożytnym Egipcie.

Kilim – tylko na ścianę?

Jedną z najstarszych technik wzorzystego tkactwa jest kilim. Znany już w starożytności, kiedy używano go do dekoracji ścian, podłóg, a także do przykrywania mebli. W Europie kilim stał się popularny we wczesnym średniowieczu, a zwyczaj dekorowania nim ścian przetrwał do dzisiejszych czasów. Podobnie było z jednostronnymi, bogato zdobionymi kobiercami wschodniego pochodzenia, które początkowo służyły głównie jako ozdoba ścienna.

Kilim z tur. kelim, z persk. gilinto jest tkaniną stosowaną w celach użytkowych, jak i w celach dekoracyjnych. Tkanina charakteryzuje się równą powierzchnią strukturalną z obu stron. Kluczową cechą kilimu jest jej dwustronność oraz całkowite pokrycie nitek osnowy nicią wełnianą. Wynika to z silnego dociskania kolejnych nici wątkowych specjalnym metalowym grzebieniem. Nici wątkowe pełnią funkcję zarówno konstrukcyjną, jak i dekoracyjną. Kilimy dzielimy na płaskie i zgrzebieniowe ze względu na rodzaj użytego krosna i sposób w jaki dociskamy wątek. W konstrukcji kilimu najczęściej wykorzystuje się splot płócienny, znany również jako splot gobelinowy. Charakteryzuje się mocno dociskanymi wątkami i niewidoczną osnową. Wzornictwo kilimu zwykle jest geometryczne. Kilimy mogą być wyeksponowane na podłodze lub na ścianie.

Kobierzec bogato zdobiony

To tkanina dekoracyjna z jednostronnym wykończeniem. Na prawej stronie kobierca znajduje się runo, które maskuje część strukturalną tkaniny, czyli wątek i osnowę. Wzór jest tworzony poprzez wiązanie węzłów z przędz w różnych kolorach na osnowie. Każdy kolejny rząd węzłów jest oddzielany kilkoma nićmi wątku. Ręczne wiązanie kobierców jest niezwykle czasochłonnym procesem. W wyniku czego wszystkie tkaniny wykonane w tej technice wymagają znacznie więcej czasu niż ręcznie tkane kilimy. Sztuka tworzenia kobiercy zwykle kojarzona jest z Persją, gdzie osiągnęła ona mistrzowski poziom. Gęsto wiązane perskie kobierce są uznawane za najbardziej wartościowe na świecie.

Termin „kobierzec” używa się również w odniesieniu do bogato zdobionego dywanu. Głównie stosowany jako dekoracja na ściany, tkanina zawiera ornamenty, co różni ją od gobelinów. Jest to również charakterystyczny element polskiej epoki sarmatyzmu. Do dziś podstawowym surowcem w procesie ich tworzenia jest naturalna przędza bawełniana, wełniana lub jedwabna, rzadziej włókna sztuczne.

Makata pełna lub „makatka”

Kobierce jedwabne, często bogato haftowane lub zdobione aplikacją, a także przetykane złote. Określane są mianem makat, znanego z arabskiego „Mak ad” – nakrycie lub siedzenie. W przeciwieństwie do geometrycznych dekoracji kilimów, makaty często pokrywają się wzorami roślinnymi lub architektonicznymi. W krajach Bliskiego Wschodu były one zawieszane na ścianach domów oraz namiotów. Służyły do przykrywania mebli, do oblekania poduszek lub materacy.

To termin stosowany do rożnego rodzaju tkanin używanych do ozdabiania ścian lub pokrywania stołów, łóżek i innych mebli. W dzisiejszych czasach słowo „makatka” zyskuje coraz większą popularność w kontekście małych, ręcznie wykonywanych tkanin dekoracyjnych na krośnie.

Tkanina Arras

Nazewnictwo tkanin ściennych jest różnorodne i dość umowne. Termin „arras” jest używany dla tkanin wykonanych w XV-XVI wieku. Pochodzi od miasta Arras we Francji, gdzie istniał główny ośrodek tkacki produkujący słynne, bogato zdobione tkaniny. Nazwa ta nadal jest używana do określenia tych najbogatszych i najbardziej okazałych tkanin. Gobeliny, początkowo produkowane w nieco skromniejszym stylu od arrasów, zaczęły być używane na szeroką skalę od XVII wieku. Wtedy to król Francji Ludwik XIV założył królewską Manufakturę Gobelinów. Dalszy rozwój technologii tkackiej przyczynił się do obniżenia kosztów produkcji gobelinów, co umożliwiło ich szersze wykorzystanie jako dekoracji wnętrz.

Artystyczna tkanina ścienna. Kto wytwarza dekoracyjne tkaniny ścienne?

Przez wieki tkanina miała znaczenie również w sztuce jako podstawa dla malarstwa. Z biegiem czasu, fundamentalne medium, jakim jest splot wątku i osnowy, stało się dla artystów narzędziem wyrazu artystycznego. Służy ono nie tylko do kreowania obrazów, budowania narracji, wypełniania przestrzeni, ale i do tworzenia instalacji za pomocą tkaniny.

Tkanina dekoracyjna, nazywana także tkaniną artystyczną, posiada wartości artystyczne i dekoracyjne. Jest tworzona przez artystę lub według stworzonego wcześniej projektu. Tkaniny artystyczne powstają przy użyciu różnorodnych tradycyjnych technik, takich jak gobelin, kilim, batik, makrama czy filcowanie. Obecnie tworzy się wersje tkanin w oparciu o wiele współczesnych technik. Do tej kategorii należą także ludowe pasiaki, chodniki i inne wyroby.

Najczęściej wykonywane są one ręcznie na prostych, drewnianych warsztatach tkackich lub na drewnianych ramach. Tkaniny dobijane są za pomocą specjalnego metalowego grzebienia lub widelca. Surowcem używanym do produkcji takich tkanin jest przędza lniana lub konopna na osnowę oraz gruba przędza wełniana na wątek.

Wątkiem mogą być też kawałki tkanin, futra, trawa, papier, słoma, trzcina, a nawet listewki drewniane – w zależności od wizji twórcy. Najczęściej stosowanymi splotami tkackimi w tych tkaninach są splot płócienny lub skośny.

Tkanina artystyczna zyskała prestiżową pozycję po drugiej wojnie światowej, szczególnie w Polsce i w Japonii. Współczesnym zagłębiem tkackim obecnie jest Łódź, w której się kultywuje tradycje i poszerza horyzonty w nowoczesnej tkaninie artystycznej. Jednym z najbardziej znanych wydarzeń związanych z tkaniną artystyczną w Polsce jest Międzynarodowe Triennale Tkaniny w Łodzi. Imprezą o światowym zasięgu i renomie jest również Biennale Tkaniny Artystycznej w Lozannie.

Dekoracyjna tkanina ścienna – Polskim fenomenem

W latach 60-tych minionego wieku w polskiej historii sztuki nastał złoty okres. W tym czasie tkanina, dotychczas uważana za medium użytkowe, zyskała swoją niezależność. Wykształciło się wtedy zjawisko znane jako „polska szkoła tkaniny artystycznej”. Na jej rozwój i popularność wpłynęło kilka czynników. Długa historia tkaniny dekoracyjnej, rozwój kształcenia artystycznego w dziedzinie tkaniny na polskich uczelniach, a także globalny renesans tkaniny artystycznej. Był to okres, kiedy tkanina zyskała wielkie uznanie i znaczenie w sztuce, a tym samym zbliżając się do malarstwa i rzeźby.

Polscy artyści, na czele z Magdaleną Abakanowicz, eksperymentowali ze splotem. Projektowali bezpośrednio na krośnie, posługiwali się ekspresją splotów, tworzyli reliefowe kompozycje i testowali różnorodne materiały. Tkanina dostała przydomek „strukturalnej” ponieważ na bieżąco podążała za najnowszymi tendencjami w malarstwie. Zyskała również nieco humorystyczny termin jak „rzeźba miękka”.

Magdalena Abakanowicz i jej „abakany”

W latach sześćdziesiątych Magdalena Abakanowicz stopniowo zaczęła uwalniać swoje tkaniny od ściany, nadając im osobisty charakter, określając je mianem „abakanów”. Do dziś artystka jest jedną z niewielu polskich twórczyń, których nazwisko jest znane każdemu Polakowi. Poprzez wykorzystanie nowatorskich technik tkackich oraz ekspresyjnego podejścia do materiału, Abakanowicz nadała swoim abakanom charakterystyczny, organiczny wygląd. Jej prace przypominają rzeźby w tkaninie. Jej prace stały się ikonicznym przykładem polskiej sztuki awangardowej i zyskały międzynarodowe uznanie.

Zainteresowanie tkaniną artystyczną trwało nadal w latach siedemdziesiątych, jednak nastąpił szybki spadek popularności. Obecnie tkanina artystyczna ma podobny status jak grafika warsztatowa, czyli jest stosunkowo mało popularną techniką.

Gobelin na ścianę czy tapeta z tkaniny?

Jak widać temat tkaniny jako ozdoba do wnętrza nie kończy się na gobelinie czy makatce. Tapeta z tkaniny to kolejna dekoracyjna wariacja, która znajdzie swoje zastosowanie w różnych wnętrzach. To ekskluzywny produkt do nietuzinkowych pomieszczeń. Tapeta z tkaniny jest zupełnie inna w odbiorze niż zwykła tapeta. Przede wszystkim ociepla i wygłusza wnętrze i jest bardzo trwała. Atutem takiej tapety jest perfekcyjna gra ze światłem, która daje wyjątkowy efekt wizualny zależny od rodzaju oświetlenia.

Podstawowych składnikiem tapety z tkanin są plecione włókna z lnu, jedwabiu, bawełny lub poliestru, wiskozy i polipropylenu. Tapety te są wzmacniane papierem, włókninami syntetycznymi, a także flizeliną.

Haftowana tkanina ścienna

Haftowana tkanina ścienna jako nowoczesna tapeta to innowacyjne podejście do dekoracji wnętrz. To połączenie tradycyjnego rzemiosła ze współczesnym stylem. Ta forma tapety oferuje niezwykle unikalny i ręcznie wykonany wygląd, który dodaje charakteru i wyrafinowania do przestrzeni mieszkalnej. Haftowane wzory mogą być różnorodne, obejmując zarówno abstrakcyjne kompozycje, geometryczne motywy, jak i delikatne kwiatowe wzory.

Jedną z zalet haftowanej tapety jest jej trójwymiarowa struktura i tekstura, która dodaje głębi i interesującego wrażenia dotykowego. Ponadto, tkanina haftowana może być dostosowana do indywidualnych upodobań klienta, umożliwiając tworzenie niestandardowych wzorów i kolorów. Tapeta haftowana to ekskluzywny produkt, który wykonuje się na zamówienie. Koszt rolki tapety wynosi ok 6000 zł.

Haftowana tkanina ścienna jako nowoczesna tapeta to również ekologiczne rozwiązanie. Może być wykorzystana do stworzenia przytulnej i eleganckiej atmosfery w domu lub biurze.

Wybór pomiędzy gobelinem na ścianę a tapetą z tkaniny zależy od preferencji estetycznych oraz funkcjonalności, jaką chcemy osiągnąć w pomieszczeniu.

Tradycja kontra nowoczesność

Trudno jednoznacznie odpowiedzieć na postawione pytanie ponieważ odpowiedzi będzie tyle samo co gustów, a o gustach podobno się nie dyskutuje. Gobelin na ścianę, będący rodzajem tkaniny dekoracyjnej, może dodać elegancji i charakteru do wnętrza. Jednak duże znaczenie będzie miało to czy gobelin jest współczesną formą interpretacji artysty czy tradycyjną tkaniną, pochodzącą z historycznych zbiorów. Historia przedstawiona na jego płótnie będzie tworzyć unikalność i wyrafinowanie we wnętrzu. Zdecydowanie niepowtarzalny styl i charakter gobelinu będzie zachwycał we wnętrz. Jednak montaż gobelinu na ścianie może być bardziej skomplikowany i czasochłonny. Tradycyjny gobelin wymaga także odpowiedniej konserwacji.

Tapeta z tkaniny również może dodawać uroku i ciepła do pomieszczenia. Tapeta również oferuje większą wygodę w instalacji i pielęgnacji niż gobelin. Tapety z tkaniny są zazwyczaj łatwiejsze do przycinania i nakładania, a także mogą być łatwiejsze do utrzymania w czystości. Ponadto, wiele tapet z tkaniny oferuje szeroki wybór wzorów i kolorów. To pozwala dopasować je do różnych stylów wnętrzarskich i preferencji estetycznych.

Ostateczny wybór pomiędzy gobelinem na ścianę, a tapetą z tkaniny zależy więc od indywidualnych upodobań.